Andoni Moreta Hernández, un profesor éuscaro cuxa experiencia vital o ligou ao Camiño de Santiago que pasou a ser o seu Camiño de Vida
Un encontro casual... ou non tanto...
O día no que coñecín a Andoni foi, coma non podía ser doutro xeito, un día de ir fotar. A miña cabeza estaba centrada nunha foto que levaba maquinando había semanas, desas fotos que tiras coa mente desde o coche. Ese día andaba a un quilómetro do lugar e a pesares de que me ía algo a desmán pois tiña que recoller a unha persoa unha hora máis tarde, aproveitei a oportunidade. Nesta afección sabemos que hai que aproveitar cando está para un ou pode que na seguinte visita xa non haxa foto.
Ademais, deu a casualidade que ese día fixen algo do que non teño costume: escoitaba música a través dos auriculares do teléfono móbil, algo que desde entón, xa forma parte do meu xeito de fotografar e aínda sego sen comprender o motivo, pois eu antes non facía así.
Cando estaba chegando á localización da foto, deume a impresión de que un home chamaba por min sentado nun banco público, pero de primeiras non fixen caso, a miña mente estaba centrada na foto que tiña uns metros máis adiante e coma eu sonche un tipo pouco falador (nótese a ironía) sabía que de deter a marcha, esqueceríaseme tirar a foto que me levara ata o lugar.
Tirada a foto, mirei o reloxo e acordei que quedaba algo de tempo para parolar con aquel home e, se algunha cousa aprendín da Fotografía, é que sempre nos amosa historias interesantes nas nosas saídas. Esta non ía ser para menos.
O primeiro contacto con Andoni
Cando cheguei ao carón daquel home sabía que a súa historia íame gustar e tamén que non habería tempo de afondar nela. Sabía que íame dar algo de mágoa non poder falar largo e tendido con el, por mor do tempo, iso que na cultura occidental condiciona tanto.
En canto me acheguei, as nosas primeiras verbas foron algo coma o que segue. Eu comecei falándolle en galego, pero de seguido lle cambiei ao castelán para acomodarme á lingua daquel home. O caso é que como aquí farei unha versión segundo a miña memoria, aproveito para tomarme a liberdade de escribir a conversa totalmente en galego, pero quería que quedase claro que Andoni non o fala aínda que non ten problemas en entendelo.
Andoni non tiña mala presenza, pero víase que era unha persoa que vivía na rúa. Nunca me gustou, coma fotógrafo urbano, tirar fotos a xente desamparada ou vulnerábel. Por suposto, levaba as miñas cámaras colgando pero en ningún momento tiven intención de tirarlle unha foto nin a tería en calquera outra saída, polo menos dun xeito que se lle puidera identificar ou que se aproveitase da súa posición. Así que cando vin con quen ía iniciar unha conversa, non o fixen pensando xa en fotar, senón en responder ao que pensei era unha chamada e axudar no que puidera se era o caso.
-Boas tardes, señor -lle saudei- deume a impresión de que antes me falaba pero non estou seguro se era a min.
-Si, era por vostede -respondeume Andoni.
-E logo, que desexaba?
-Só lle preguntaba se esas cámaras o facían fotógrafo.
-Como? -De primeiras non entendín a pregunta, e foi por prexulgar; si, confeso que son culpábel de prexulgar a aquel home. Porque se a pregunta ía coa intención que debía ir, tiña que estar ante alguén culturalmente moi avanzado.
-Leva vostede unha cámara colgando do pescozo que penso o fai fotógrafo, pero tamén outra máis pequena pero que non parece quedárselle atrás, colgada do brazo que tamén o fai fotógrafo.
Nese intre decateime que ademais da música, hoxe decidira saír con dúas cámaras a facer foto urbana, unha gran Olympus EM-1X e tamén a pequecha Olympus EM-10 MkIII. Sempre din que para facer foto na rúa hai que pasar desapercibido e que por iso temos que levar cámaras pequenas, pero tamén parece máis sincero facer que te vexan, non ocultar o que estás a facer. Son dous xeitos de ver e actuar neste xénero fotográfico.
Ao decatarme de que ía ter que afrontarme a un home máis culto do que me parecera, decidín respostar coma lle respodería a calquera fotógrafo:
-Pois non, as cámaras non me fan fotógrafo, nin a min nin a ninguén. Xa podo ir con vinte cámaras enriba, aínda que fosen Leica, que iso non me ía converter en fotógrafo.
-E logo que é o que lle fai a vostede fotógrafo? Porque tenme pinta de fotógrafo -Andoni víase que tiña intención de levar el a conversa e iso a min non me importaba.
-O que me fai fotógrafo é a intención.
-"A intención" -imitou- non agardaba que me dixera iso... sabe? a min téñenme feito moitas fotos.
-Non me sorprende -lle respondín eu a ese brusco xiro na conversa- vostede ten un rostro moi interesante.
-E logo?
-A súa pel amosa o paso do tempo, pero non un paso do tempo calquera. Podo ler nas súas engurras a suor de quilómetros camiñados, experiencias boas pero tamén terríbeis. É unha persoa que calquera fotógrafo querería retratar.
-E por que sendo fotógrafo vostede non o fixo aínda? -boa pregunta! pensei.
-Porque non o faría sen o seu consentimento e porque aínda que fago retratos, e de feito gústame facelos, hoxe viña a outra cousa e estaba coa mente na fotografía urbana, que é realmente o meu. Eu non son xornalista, tampouco son fotógrafo profesional. Son afeccionado, pero considérome fotógrafo pola intención. Porén, se vostede mo permite, por suposto que estaría encantado de tirarlle un par de fotos.
-Adiante -concedeu- as que vostede queira, xa estou afeito a elo - Como quere vostede que me coloque? Quere que mire á cámara? Fago algunha cousa en particular?
-Non grazas, non quero que faga nada que non estivera facendo antes de achegarme eu aquí, quen se ten que mover e espabilar son eu. Vostede o que pode facer é esquecerse uns segundos de min, non tardo nada.
Tireille exactamente dúas fotos. Unha coa EM-10 porque nela tiña montado o 17mm 1:1.8 que equivale a un 34mm desde cerquiña; e outra coa EM-1X na que tiña montado o 45mm 1:1.8 que equivale a un 90mm xa desde unha posición máis afastada para non parecer estar enriba del asoballándoo. Non me levou máis dun minuto obter o que quería, e deseguido senteime ao seu carón no banco.
-Xa rematou? -preguntoume sorprendido - Nunca antes tardaran tan pouco en tirarme unha foto.
-Non preciso máis, eu non miro coa cámara, fágoo cos ollos, así que a cámara só vai reflectir o que os meus ollos querían lembrar e, para iso, non preciso tirar trescentas fotos. Con dúas, unha con cada cámara e por iso hoxe levaba as dúas, abonda.
Logo diso, quedamos a falar un ratiño no banco onde estaba sentado e alí foi cando aprendín algo da súa vida persoal. Explicoume entre outras cousas que ten saído nalgún xornal e que non era un conto, que só tiña que poñer nun procurador da Internet o seu nome e apelido para ver que era certo que era un tipo máis ou menos coñecido.
Ese día despendinme asegurándolle que investigaría un pouco máis sobre quen era e que desexaría poder volver a velo e gozar xuntos do resultado daquela pequena sesión. Tamén lle din unha pequena propina para que puidese tomar algo por aí, sen entrar en valorar sequera no que.
A historia de Andoni
Andoni Moreta Hernández era mestre nun centro de Educación Especial en Euskadi, casado e pai de familia con tres fillos, non era quen de imaxinar a primeiros de século o rumbo que ía tomar a súa vida por mor da súa profesión que tamén era vocación.
Hoxe vai camiño dos setenta anos de vida, unha vida que xirou cento oitenta graos o seu rumbo cando tiña cincuenta e tres, un dezaseis de febreiro do dous mil oito. Nesa fatídica data, unha alumna autista de Andoni caeu pola fiestra do centro desde o primeiro andar coa mala e desgraciada sorte de quedar en estado de coma. Daquela, Andoni que non era relixioso, quedando moi afectado, rezou a quen lle puidese escoitar e pediu pola salvación da meniña comprometéndose a facer o Camiño de Santiago se algún deus o escoitaba e axudaba.
Aos poucos, a moza de doce anos amosou unha lixeira recuperación comezando mover os dedos das mans e dos pés. Coma bon pagador, Andoni comezou o nove de marzo do dous mil oito o seu Camiño tal e coma prometera. E a promesa tiña que ser cumprida até o día da recuperación absoluta da súa querida alumna.
Pero por desgraza, aos dous meses a mociña non puido superar os danos do seu accidente e finou quedando Andoni totalmente afundido. E aquí fago un inciso para mandarlle unha agarimosa aperta de pésame á familia desa nena porque a dor de Andoni non poderá superar xamais á dor dun proxenitor. Isto téñoo moi presente no momento que escribo estas verbas.
Desde entón, Andoni non deixou de camiñar e xa ímonos achegando á segunda década de percorrer camiños e estradas indo e vindo polo Camiño de Santiago ademais doutros roteiros alén das nosas fronteiras, pois camiñou por moitos lugares da Europa e incluso chegou visitar Siria en tempos onde o conflito xa ía sendo visíbel nas rúas, un lugar ao que el di que lle gustaría volver pero que hoxe non sería posíbel.
Nos seus roteiros sempre volve pola Galiza, un lugar onde síntese ben recibido pola xente. Sempre atopa algún lugar onde durmir. No seu camiño atopa xente que lle convida a durmir en hoteis ou albergues; que por certo, asegura que non son lugares para o descanso da xente pobre, hoxe os albergues son máis un negocio turístico ca de peregrinaxe. Coma di o propio Andoni, "un pobre non pode facer o Camiño".
Andoni será lembrado por moitos camiñantes e peregrinos sobretodo polos seus primeiros anos de aventura na que o acompañaba un can chamado Tau de raza cruzada entre pastor belga e lobo. Un agasallo recibido duns militares en León. Esa cadela foi medrando tanto que ao final, por evitar problemas, decidiu deixarlla a un amigo de Burgos onde quedou ben coidada.
O seu camiño non parou máis, pero el vive tranquilo e feliz co que fai. Non ten remorsos familiares pois entende que a súa familia ademais de apoialo na súa decisión, non quedou mal pois a casa que posuía quedou para a súa cónxuxe e as súas crianzas xa contaban con corenta anos de vida e polo tanto, tampouco quedaban desamparadas. Non son eu quen de xulgar estas decisións e penso que ningún lector tampouco; se callar, os únicos en potestade de crítica ao respecto deberían ser os propios familiares.
Pese ás súas apariencias, non é un tipo que pida cartos, porque segundo el mesmo di, non sabe facelo. Tampouco sabe nin quere roubar. O que saca de cartos é o que a xente lle ofrece voluntariamente. Ás veces, un lugar onde ficar a descansar; outras, un bocado que levar á boca; e na meirande parte das veces, algo de cartos. El non precisa máis. Teno pasado moi mal, pero tamén ten unha boa colección de boas anécdotas en todo o tempo que leva camiñando el so coa súa mochila... e tamén de antes con Tau, por suposto. Andoni, con todo, prefire esquecer as cousas malas e quedarse só co bon da vida. Así, síntese feliz e iso é todo o que precisa o seu motor para moverse.
Eu podo dar fe de que sabe falar, porque é un tipo educado; e de que tamén é difícil que alguén que o coñeza e pare falar un pouco con el non remate por dárlle algo.
O que me quedou claro é que con tantos quilómetros percorridos que a día de hoxe calcúlolle a ollo máis de trinta mil, Andoni é un ser especial e cunha forma física espectacular que xa nos gustaría a máis dun de nós.
Un agasallo sen importancia... o se callar ten moita
O meu derradeiro encontro con Andoni antes de escribir esta poublicación en maio do 2023 foi xustamente na miña cidade, no Milladoiro. Alí sempre se coloca na mesma esquina e pódeselle ver sentado durante uns días no mesmo lugar (no cruce entre a rúa da Cruxa e a avenida de Rosalía de Castro) ata que volve colgarse a mochila e parte para un novo destino.
Estábamos chegando ao Nadal do 2022 e levei a sorpresa de atoparme con el nesa esquina. El tamén me recoñeceu ao momento. Díxenlle que levaba présa e dínlle unha propina explicándolle que de seguir alí un tempo, tiña un agasallo pendente de dárlle e que volvería para sentarme e falar un pouco con el e así facerlle algo de compaña durante un ratiño.
Rematei os meus recados e cando volvín, vin que só estaba a mochila, agardei un minuto e alí viña el de novo. Chovía. Sentámonos a carón un do outro e díxome que viña de gastar a miña propina nunha máquina recreativa dun bar. Confirmeille o que el xa sabía de min, que non o ía xulgar por elo e que agradecía a sinceridade. Eu entendo que el sabe ben co que conta e ten previsto tanto coma, onde e cando vai comer ou durmir.
Contoume que pasaría un par de días máis nese lugar que era no que ficaba cando pasaba polo Milladoiro, que lle gustaba porque a xente o trataba ben; e, de feito, mentres pasamos ese tempo xuntos, vin coma a xenerosidade da miña veciñanza facíase notar e máis dunha moeda lle caeu a pesar da miña presenza.
Díxome tamén que a Policía Local o botara esa mesma mañá das pistas que hai ao carón do Pavillón Polideportivo onde estaba a cuberto tentando durmir un chisquiño. Expliqueille que xusto alí tamén hai colexios e que se non o coñecen, pois é probábel que o botasen por seguridade. Que o tiña que entender. Pero tamén as autoridades teñen que entender que non é un tipo conflitivo nin se mete con ninguén. Os dous puntos de vista son entendíbeis. Pero o problema que ten Andoni é que moita xente non sabe o que hai detrás da súa historia nin o nivel de educación que pode chegar a ter alguén nas súas condicións. O ser humano, e aí non me salvo nin eu, tendemos a prexulgar; a diferenza está en ofrecer a oportunidade de facernos cambiar o noso dictame.
Entón foi cando, para que tras unha mala vivenza volvese ter unha anécdota máis que contar, arrisqueime a sacarlle un agasallo que non sabía de entrada se mo ía gardar con agarimo ou limpar con el a parte onde as costas perden o nome cando tivese que facer as súas necesidades biolóxicas.
Fíxenlle entrega das dúas fotos que lle tirara, impresas a un tamaño de vinte por quince centímetros. Cando as viu díxome que lle gustaban moito e xusto cunha frase que nunca esquecerei: "sabía que ías facer algo distinto e persoal a todas as outras fotos que me fixeron antes". Iso, para un fotógrafo, é un pagamento moi valioso. Alégrome moito que lle gustaran. Aproveitei para preguntarlle se me deixaba publicalas e falar del e do noso encontro e non se opuxo, simplemente dixo que el non tiña Internet, ao que eu lle repliquei que nin falta que ten.
Os fotógrafos sempre quedamos con algo dos nosos retratados, e neste caso, Andoni queda con algo meu tamén, agardo velo de cando en vez.
Bo Camiño, Andoni!
Bo Camiño, Andoni!
